Het oude cultuurlandschap vertelt het verhaal over de interactie van de mens met die specifieke plek
op aarde over een periode van duizenden jaren; ontstaan door de noodzaak van de mens om voedsel,
energie en bijvoorbeeld bouwmaterialen te produceren. Daarbij waren de hydrologische situatie, de
bodemsamenstelling en de ligging tot de stad bepalend. De oude cultuurlandschappen bestonden uit
bijvoorbeeld veenweidegebieden en hoevelandschappen en herbergden een schat aan biodiversiteit.
De afgelopen jaren is duidelijk geworden dat de mens zijn hand heeft overspeeld. Het grootschalige
ingrijpen en de drang naar efficiency ondermijnen het fundament van ons bestaan op aarde: de
levende wereld in en op de bodem, in het water en daarboven.

Het is niet dat er niets gebeurt om nog overgebleven landschappen en natuurwaarden te beschermen.
Men probeert oude cultuurlandschappen te herstellen door middel van subsidies voor agrarische
natuurverenigingen en nieuwe natuur wordt planologisch afgedwongen om bijvoorbeeld de schade
van grote bouwprojecten te compenseren. Echter, de beschermde eilandjes van oude
cultuurlandschappen met hoge natuurwaarden hebben niet de omvang en de kracht om de
biodiversiteit op een gezond niveau te houden of te brengen. Wat tot nu toe ontbreekt is een
dynamiek waarin de mens, in interactie met zijn specifieke plek op aarde, komt tot de vorming van
nieuwe cultuurlandschappen die zichzelf in stand houden!

Ik zie een bottom-up beweging opkomen van boeren die aan een nieuw en divers landschap
bouwen met agroforestry, of in het Nederlands: bomenlandbouw. “Agroforestry is een vorm van
landbouw waarin houtige gewassen (bomen en struiken) met opzet worden geïntegreerd met de teelt
van gewassen en dierlijke productiesystemen, vanwege de beoogde voordelen die ontstaan door de
ecologische en economische interacties“ Mosquera-Losada et al, 2009

Deze agroforestry-boeren bouwen aan een agro-ecologisch bedrijfssysteem waarin economische
waarden aan nieuwe houtachtige landschapselementen worden toegekend. Agroforestry levert
directe opbrengsten op uit oogst en ecosysteemdiensten, maar ook indirect door het creëren van een
gunstig microklimaat of besparing op de input van buitenaf. Met agroforestry ontstaan nieuwe
cultuurlandschappen met voederhagen, notengaarden, grienden en oeverbossen. Wij zien op deze
bedrijven bodem, water en cultuur weer zichtbaar worden in het landschap. Het resultaat: leesbare
landschappen met hoge natuurwaarden.

Met alleen eilandjes natuur in het landschap kunnen we de biodiversiteit en de aarde niet redden.
Laten we ons volop richten op de landbouwgronden die een substantieel deel van Nederland in
beslag nemen. Landschapsbouw op bedrijfsniveau volgens de traditie van de oude
cultuurlandschappen én met de kennis van nu biedt, zonder het economisch belang en de
voedselvoorziening uit het oog te verliezen, grote kansen voor mens en haar natuur en de grote
opgaven van deze tijd.

Lichtenvoorde| 27 februari 2023 | Menselijke natuur |Dyon Temming